Kiedy paszporty są unieważnione?

Każdy obywatel po otrzymaniu informacji o unieważnieniu paszportu ma obowiązek przekazać swój dotychczasowy dokument do tzw. organu paszportowego. Nie jest to częsta sytuacja, jednak wybrane okoliczności sprawiają, że paszport traci moc prawną i nie może być wykorzystywany do przekraczania granic państwowych. Dowiedz się więcej na ten temat. 

Unieważnianie paszportów a ustawa o dokumentach paszportowych

Kwestie prawne związane z paszportami reguluje Ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych. Zawiera ona informacje m.in. na temat typów dokumentów paszportowych, uprawnień organów wydających paszporty, zakresu danych zawartych w paszportach oraz zasady działania ewidencji paszportowych.

Poza tymi aspektami w ustawie ustalono, w jakich sytuacjach organ paszportowy (np. minister właściwy do spraw wewnętrznych lub zagranicznych, wojewoda bądź konsul) mogą odmówić wydania danej osobie paszportu. 

Co do zasady każdy obywatel ma prawo do uzyskania paszportu. Istnieją jednak szczególne okoliczności, które pozbawiają lub ograniczają taką możliwość – i właśnie m.in. ten aspekt sprecyzowano w przepisach. 

Kiedy paszporty są unieważnione?

Ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych wskazuje okoliczności uprawniające do unieważnienia paszportu. Są to:

• zgłoszenie utraty lub zniszczenia dokumentu przez jego posiadacza;
• odebranie polskiego obywatelstwa właścicielowi paszportu;
• śmierć właściciela dokumentu;
• zmiana danych posiadacza paszportu (np. imienia lub imion czy nazwiska);
• zawarcie małżeństwa za granicą, na skutek czego doszło do zmiany nazwiska. 

Jeśli chodzi o unieważnienie paszportu po zmianie danych osobowych właściciela, dokument traci ważność po 60 dniach od chwili doręczenia decyzji administracyjnej lub prawomocnego orzeczenia sądowego.

Kiedy jeszcze paszporty są unieważnione przez sąd?

Czasem dochodzi do sytuacji, w której dotychczasowy dokument paszportowy zostaje z jakiegoś powodu sądownie unieważniony. Informacji na ten temat dostarcza art. 38. wspomnianej wcześniej ustawy o dokumentach paszportowych. Z jego treści wynika, że paszport podlega unieważnieniu na wniosek:

• sądu prowadzącego postępowanie w sprawie karnej;
• sądu prowadzącego postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe; 
• sądu prowadzącego postępowanie w sprawie nieletniego lub prowadzącego postępowanie cywilne;
• organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze; 
• organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe;
• sądu prowadzącego postępowanie w sprawie o wykonywanie władzy rodzicielskiej (wówczas unieważnia się również dokument paszportowy małoletniego, w stosunku do którego ma zostać wydane orzeczenie w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej).

Do unieważnienia paszportu może dojść również w sytuacji, gdy wydano go z naruszeniem przepisów zawartych w ustawie o dokumentach paszportowych. 

Niezależnie od przyczyn – po wydaniu decyzji administracyjnej o unieważnieniu paszportu jego dotychczasowy właściciel ma obowiązek niezwłocznie zwrócić dokument organowi paszportowemu. 

Utrata bądź uszkodzenie paszportu – i co dalej?

Jeśli ktoś ukradnie Twój paszport albo zgubisz lub uszkodzisz dokument, musisz niezwłocznie zawiadomić o tym fakcie odpowiedni organ – taki obowiązek nakłada na Ciebie pkt 1. art. 36. ustawy o dokumentach paszportowych. 

Jest to ważne jednak nie tylko ze względu na przepisy, ale również z uwagi na kwestie bezpieczeństwa. Chodzi zwłaszcza o sytuacje, w których istnieje ryzyko nieuprawnionego wykorzystania Twoich danych osobowych, np. w celu zaciągnięcia kredytu. 

Sprawę załatwisz:

• w dowolnym punkcie paszportowym – jeśli przebywasz w kraju;
• w polskim konsulacie – gdy jesteś za granicą;
• na komisariacie – dotyczy jedynie utraty paszportu (po zgłoszeniu zdarzenia na polskim komisariacie dojdzie do jego automatycznego unieważnienia);
• przez internet (pod warunkiem, że przebywasz za granicą). 

Od momentu zgłoszenia utraty lub uszkodzenia paszportu nie możesz się nim posługiwać. Jeśli przebywasz za granicą, masz prawo ubiegać się o paszport tymczasowy.

Uwaga! Jeśli Twój paszport stracił ważność podczas pobytu za granicą, nadal masz prawo wjechać na jego podstawie na terytorium Polski. 

Jak zgłosić utratę lub uszkodzenie paszportu online?

Przez internet można zgłosić nie tylko utratę bądź uszkodzenie zwyczajnego paszportu, ale również paszportu tymczasowego (usługa online nie dotyczy jednak paszportów dyplomatycznych i służbowych MSZ). 

1. Wejdź na stronę: https://www.gov.pl/web/gov/zglos-utrate-lub-zniszczenie-paszportu. 
2. Odpowiedz na pytania dotyczące właściciela dokumentu, Twojego aktualnego miejsca pobytu i przyczyn wysyłania zgłoszenia.
3.  Kliknij przycisk Wyślij zgłoszenie.
4. Zaloguj się do usługi za pośrednictwem aplikacji mObywatel, profilu zaufanego, bankowości elektronicznej lub e-Dowodu. 

Po wysłaniu zgłoszenia dojdzie do automatycznego unieważnienia dokumentu – stanie się to nawet gdy formularz wypełnisz nocą lub w dzień wolny od pracy. 

Uwaga! Osoby, które zgłosiły kradzież paszportu na polskim komisariacie, nie muszą samodzielnie unieważniać dokumentu. Aby mieć pewność co do aktualności paszportu, możesz wejść na stronę: https://www.gov.pl/web/gov/sprawdz-czy-paszport-jest-wazny.  

Jak przebiega wymiana paszportu?

Jeśli Twój dotychczasowy dokument paszportowy stracił ważność, masz możliwość wnioskować o wydanie nowego. Aby to zrobić, musisz osobiście stawić się w dowolnym punkcie paszportowym i złożyć wniosek (podczas ubiegania się o paszport dla dzieci do 12. roku życia da się załatwić sprawę online). 

Wyrobienie paszportu składa się z kilku etapów.

1. Zebranie wszystkich potrzebnych załączników – m.in. zdjęcia wykonanego maksymalnie 6 miesięcy wstecz oraz skróconego lub zupełnego odpisu polskiego aktu małżeństwa, gdy w Twoim przypadku doszło do zmiany nazwiska po ślubie za granicą.
2. Uiszczenie opłaty – do wniosku o wydanie paszportu trzeba też załączyć potwierdzenie wniesienia opłaty za paszport. Cena paszportu dla osoby nieuprawnionej do ulg to 140 zł. 
3. Złożenie wniosku w punkcie paszportowym – formalności załatwisz w dowolnym urzędzie zajmującym się wydawaniem paszportów, niezależnie od zameldowania czy miejsca zamieszkania.
4. Odebranie gotowego paszportu.

Czas oczekiwania na paszport wynosi zwykle 2-3 tygodnie, maksymalnie do 30 dni.

Źródła:

• https://www.gov.pl/web/gov/zglos-utrate-lub-zniszczenie-paszportu.